در دنیای دامپروری مدرن، انتخاب مواد اولیه مناسب برای جیره غذایی حیوانات نقش کلیدی در افزایش بهره‌وری و سلامت آن‌ها ایفا می‌کند. آرد گندم، به عنوان یکی از محصولات جانبی صنعت آسیاب، گزینه‌ای اقتصادی و مغذی برای تکمیل خوراک دام به شمار می‌رود. این ماده نه تنها منبع غنی از انرژی است، بلکه می‌تواند گزینه مناسبی برای به همراه دانه‌های گران‌قیمت‌تر مانند ذرت یا جو باشد. با این حال، استفاده نادرست از آن ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند. در این مقاله، به بررسی جنبه‌های مثبت و منفی، همراه با توصیه‌های عملی برای بهره‌گیری بهینه از آرد گندم در تغذیه دام می‌پردازیم.
فواید تغذیه‌ای آرد گندم برای دام
آرد گندم سرشار از کربوهیدرات‌های قابل هضم است که انرژی سریعی برای رشد و فعالیت دام فراهم می‌کند. طبق تحقیقات، این ماده حاوی حدود ۷۰-۷۵ درصد کربوهیدرات، ۱۰-۱۲ درصد پروتئین و مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی مانند فسفر و منیزیم است. استفاده از آرد گندم در جیره غذایی گوسفند فواید زیر را به همراه دارد.
- افزایش وزن و تولید: در گاوهای پرواری یا گوسفندان، افزودن ۲۰-۳۰ درصد آرد گندم به جیره می‌تواند نرخ رشد را تا ۱۵ درصد بهبود بخشد، بدون اینکه هزینه‌های کلی را به طور چشمگیری افزایش دهد.
- جایگزین اقتصادی: در شرایط نوسان قیمت دانه‌ها، آرد گندم دامی (که اغلب از ضایعات آسیاب به دست می‌آید) گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای دامداران کوچک و متوسط است.
- افزایش وزن و تقویت سیستم ایمنی دام: آرد گندم می‌تواند بخشی از کنسانتره را تشکیل دهد و به تقویت سیستم ایمنی کمک کند، به ویژه اگر با سبوس غلات ترکیب شود.
این فواید، آرد گندم را به ابزاری ارزشمند در برنامه‌های تغذیه‌ای تبدیل کرده است، به شرطی که با دقت دوزبندی شود.
چالش‌ها و خطرات احتمالی در مصرف آرد گندم
هرچند آرد گندم مزایای زیادی دارد، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند مشکلات گوارشی ایجاد کند. دلیل اصلی این مسئله، سطح بالای نشاسته (نوعی قند پیچیده) در این ماده است که در شکمبه نشخوارکنندگان به سرعت تخمیر می‌شود.
خطر اسیدوز شکمبه: اگر بیش از ۴۰ درصد جیره را آرد گندم تشکیل دهد، تولید اسید لاکتیک در شکمبه افزایش یافته و pH محیط را کاهش می‌دهد. این وضعیت می‌تواند منجر به کاهش اشتها، اسهال و حتی مرگ دام شود. مطالعات نشان می‌دهد که اسیدوز در گاوهای شیری می‌تواند تولید شیر را تا ۲۰ درصد کم کند.
چسبندگی و کاهش هضم: آرد گندم به دلیل گلوتن بالا، اگر بیش از حد ریز آسیاب شود، به صورت خمیر چسبناک در می‌آید و عبور از دستگاه گوارش را کند می‌کند. این مشکل در گوسفندان حساس‌تر است.
عدم تعادل غذایی: استفاده انحصاری از آرد گندم بدون فیبر کافی (مانند یونجه) می‌تواند به کمبود ویتامین A و E منجر شود.
برای جلوگیری از این ریسک‌ها، نظارت دامپزشکی و آزمایش منظم جیره ضروری است.
چگونه جیره غذایی گوسفند خود را تهیه کنیم؟
در شرایط بحرانی مانند کم آبی و گرانی خوراک دام، استفاده از خوراک های جایگزین نیز توصیه می‌شود. شرکت پروماک با آگاهی از این موضوع و استفاده از کود مرغی فرآوری شده به کمک صنعت دامپروری آمده است. خوراک دام ارزان پروماک متشکل از پروتئین، مواد معدنی و انواع ویتامین‌های مورد نیاز دام است. توصیه می‌شود از اینو نوع خوراک دام در جیره غذایی دام خود استفاده کنید.
توصیه‌های کاربردی برای استفاده ایمن و مؤثر از ارد گندم در جیره غذایی دام
به منظور بهره‌برداری حداکثری از آرد گندم، رعایت اصول زیر پیشنهاد می‌شود:
دوز مناسب: برای نشخوارکنندگان، حداکثر ۲۵-۳۵ درصد از کنسانتره جیره را به آرد گندم اختصاص دهید. در طیور، این مقدار را به ۱۵-۲۰ درصد محدود کنید. همیشه با علوفه متعادل کنید.
فرآوری صحیح: آرد را درشت‌تر آسیاب کنید (اندازه ذرات ۱-۲ میلی‌متر) تا از چسبندگی جلوگیری شود. ترکیب با مواد فیبری مانند تفاله چغندر مفید است.
آزمایش و تنظیم: قبل از اعمال در مقیاس بزرگ، جیره آزمایشی روی گروه کوچکی از دام اجرا کنید و علائم گوارشی را پایش نمایید. استفاده از افزودنی‌های بافر (مانند بی‌کربنات سدیم) برای کنترل اسیدوز توصیه می‌شود.
منبع باکیفیت: آرد گندم دامی را از تأمین‌کنندگان معتبر تهیه کنید که فاقد کپک یا آلاینده‌های شیمیایی باشد. رطوبت آن نباید بیش از ۱۴ درصد باشد تا ماندگاری حفظ شود.
با پیروی از این نکات، می‌توانید از پتانسیل آرد گندم به عنوان یک منبع انرژی پایدار بهره ببرید.
نتیجه‌گیری نهایی
آرد گندم، با وجود ارزش غذایی بالا، ابزاری دو لبه است که نیازمند مدیریت دقیق است. دامداران با آگاهی از فواید آن در افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها، و همزمان توجه به خطرات اسیدوز و مشکلات هضمی، می‌توانند جیره‌ای متعادل و کارآمد طراحی کنند. در نهایت، مشاوره با متخصصان تغذیه دام و به‌روزرسانی دانش بر اساس تحقیقات جدید، تضمین‌کننده سلامت گله و سودآوری مزرعه خواهد بود. اگر به دنبال بهبود رژیم غذایی دام‌های خود هستید، از امروز با آزمایش‌های کوچک شروع کنید و نتایج را ارزیابی نمایید.
