لنگش پای گوسفندان یک عارضه دردناک است که بر سلامت و بهره‌وری دام تاثیر منفی می‌گذارد. با شناسایی به‌موقع، پیشگیری صحیح و درمان اصولی می‌توان این مشکل را برطرف کرد و از خسارات اقتصادی جلوگیری نمود.
لنگش در پرورش گوسفند، به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین و پرهزینه‌ترین مشکلات بهداشتی شناخته می‌شود. سلامت پای دام برای حرکت، چرا و دسترسی به خوراک حیاتی است و هرگونه اختلال در آن، می‌تواند کل سیستم تولیدی گله را تحت تأثیر قرار دهد. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و عملی، به دامداران کمک می‌کند تا دانش و مهارت لازم برای مدیریت مؤثر لنگش در گله خود را کسب کنند. از شناسایی علائم اولیه گرفته تا راهکارهای پیشگیری و روش‌های درمانی، تمامی جنبه‌ها به تفکیک و با جزئیات بررسی خواهند شد.
لنگش پای گوسفندان: درک یک چالش مهم
لنگش به هرگونه اختلال در راه رفتن یا عدم تحمل وزن بر روی یک یا چند پا گفته می‌شود. این عارضه می‌تواند از لنگش خفیف و گذرا تا ناتوانی کامل در حرکت متغیر باشد. تشخیص زودهنگام لنگش اهمیت فراوانی دارد؛ چرا که می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تر باشد که در صورت عدم رسیدگی، به سرعت در گله شیوع یابد و خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد.
لنگش را می‌توان بر اساس شدت به انواع حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم‌بندی کرد. لنگش حاد با شروع ناگهانی درد شدید و علائم واضح همراه است. در لنگش تحت حاد، علائم کمتر مشخص هستند و ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. لنگش مزمن نیز به عارضه‌ای طولانی‌مدت اشاره دارد که با تغییرات دائمی در ساختار سم و راه رفتن غیرعادی همراه است و معمولاً به دلیل عدم درمان صحیح لنگش‌های حاد و تحت حاد بروز می‌کند.
همچنین آشنایی با انواع بیماری در گوسفندان نیز و راه‌های مقابله با بیماری‌ها از ضروری‌ترین کارها برای دامداران است.
چرا لنگش در گوسفندان اهمیت ویژه دارد؟
تأثیرات لنگش تنها به درد و ناراحتی حیوان محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد اقتصادی گسترده‌ای دارد که می‌تواند سودآوری دامداری را به شدت کاهش دهد. لنگش موجب کاهش وزن‌گیری می‌شود، زیرا گوسفندان بیمار کمتر تمایل به حرکت و چرا دارند و مصرف خوراکشان کاهش می‌یابد. در میش‌های شیرده، تولید شیر به طرز محسوسی افت می‌کند. همچنین، مشکلات تولیدمثلی نظیر کاهش نرخ باروری، افزایش سقط جنین و تولد بره‌های ضعیف از دیگر عواقب لنگش است. این عوامل به طور مستقیم بر بهره‌وری کلی گله و در نهایت بر درآمد دامدار تأثیر می‌گذارند. همچنین یک راهکار عالی برای کاهش وزن و عدم مصرف خوراک در گوسفندان استفاده از خوراک دام ارزان است.
علاوه بر این، لنگش باعث افزایش هزینه‌های دامداری نیز می‌شود. هزینه‌های مربوط به دارو، نیاز به مراجعه دامپزشک و نیروی کار اضافی برای درمان و مراقبت از دام‌های بیمار، از جمله مواردی هستند که به بودجه دامداری فشار می‌آورند. در موارد شدید و عدم پاسخ به درمان، ممکن است دام مجبور به حذف زودرس از گله شود که خود به معنای از دست دادن سرمایه و کاهش پتانسیل تولیدی است. از دیدگاه رفاه حیوان نیز، لنگش یک چالش اخلاقی محسوب می‌شود و مدیریت صحیح آن نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری دامدار در قبال حیوانات است.
راهنمای عملی تشخیص لنگش در گوسفندان
تشخیص زودهنگام لنگش در گوسفندان می‌تواند نقش کلیدی در موفقیت درمان و پیشگیری از شیوع آن در گله ایفا کند. برای این منظور، دامدار باید به دقت رفتارهای عمومی گله و نیز وضعیت تک تک دام‌ها را مورد پایش قرار دهد.
مشاهده عمومی گله
اولین گام در تشخیص لنگش، مشاهده دقیق گله در شرایط عادی است. گوسفندانی که دچار لنگش می‌شوند، معمولاً رفتارهای متفاوتی از خود نشان می‌دهند. بی‌حالی، انزوا از سایر گوسفندان، کاهش تمایل به حرکت و چرا کردن، و کاهش اشتها و نشخوار از جمله علائم رفتاری اولیه هستند. در حین حرکت، دام‌های لنگ ممکن است قدم‌های کوتاه بردارند، یک پا را بکشند، یا حتی در موارد شدیدتر روی زانوهای خود حرکت کنند تا از فشار بر پای دردناک جلوگیری کنند. عدم تمایل به بلند شدن یا ایستادن نیز از علائم مهم است.
معاینه دقیق پای آسیب‌دیده
پس از شناسایی گوسفند مشکوک به لنگش، معاینه دقیق پای آسیب‌دیده ضروری است. برای این کار، باید دام را به آرامی و با دقت بالا نگه داشت تا بتوان تمامی قسمت‌های سم و مفاصل را به خوبی بررسی کرد. ابتدا، پای گوسفند را به لحاظ بصری ارزیابی کنید: آیا تورم، قرمزی، زخم، آبسه یا ترشحات غیرعادی مشاهده می‌شود؟ تغییر شکل سم، مانند رشد بیش از حد، شکاف‌ها یا جدا شدن لایه شاخی سم از بستر، نیز از نشانه‌های مهم هستند. سپس، با لمس دقیق ناحیه، به وجود گرما، درد در هنگام لمس، یا تورم در مفاصل توجه کنید. در برخی موارد، به ویژه در پوسیدگی سم، بوی بد و متعفنی ممکن است از ناحیه سم به مشام برسد که نشانه‌ای قطعی از عفونت است.
علل شایع لنگش پای گوسفندان
لنگش در گوسفندان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که شناخت آن‌ها برای پیشگیری و درمان مؤثر بسیار مهم است. این عوامل عمدتاً به دو دسته عفونی و غیرعفونی تقسیم می‌شوند.
علل عفونی لنگش پای گوسفندان
عفونت‌های باکتریایی عامل اصلی بسیاری از موارد لنگش در گوسفندان هستند و به سرعت در گله شیوع می‌یابند.
- پوسیدگی سم (Foot Rot): این بیماری از شایع‌ترین علل لنگش است که توسط باکتری‌های Dichelobacter nodosus و Fusobacterium necrophorum ایجاد می‌شود. در محیط‌های مرطوب رشد کرده و از طریق زخم‌های کوچک یا خراشیدگی‌های سم وارد بدن می‌شوند. علائم شامل جدا شدن لایه شاخی سم از بستر، ترشحات چرکی بدبو و متعفن، و لنگش شدید است.
- درماتیت بین انگشتی (Interdigital Dermatitis / Foot Scald): این عارضه که به آن “سوختگی پا” نیز گفته می‌شود، عمدتاً توسط Fusobacterium necrophorum در محیط‌های مرطوب شیوع پیدا می‌کند. علائم آن التهاب، قرمزی و تورم در فضای بین پنجه‌هاست. لنگش ناشی از این بیماری معمولاً خفیف تا متوسط است و بوی متعفن شدیدی ندارد.
- آبسه سم (Foot Abscess): آبسه زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها از طریق یک جراحت کوچک یا سم‌چینی نامناسب وارد بافت‌های زیرین سم می‌شوند. این عفونت منجر به تجمع چرک و ایجاد یک برآمدگی دردناک و گرم می‌شود. لنگش در این موارد ناگهانی و بسیار شدید است.
- لامینیتیس عفونی: در موارد نادر و شدید، عفونت‌های سیستمیک می‌توانند منجر به التهاب بافت‌های حساس سم و ایجاد لامینیتیس عفونی شوند.
علل غیرعفونی لنگش پای گوسفندان
علاوه بر عوامل عفونی، چندین عامل غیرعفونی نیز می‌توانند به لنگش در گوسفندان منجر شوند.
- آسیب‌های فیزیکی و مکانیکی: این شامل زخم، خراشیدگی یا بریدگی ناشی از اجسام تیز در محیط، ضربه، زمین خوردن، پیچ‌خوردگی و شکستگی استخوان‌ها است. کبودی یا کوفتگی سم ناشی از راه رفتن بر روی سطوح سخت نیز می‌تواند باعث لنگش شود.
- لامینیتیس تغذیه‌ای (Laminitis): این بیماری عمدتاً در اثر مصرف بیش از حد غلات یا تغییرات ناگهانی در جیره غذایی بروز می‌کند. این امر باعث التهاب بافت‌های حساس سم و درد شدید در ناحیه کف پا می‌شود و راه رفتن گوسفندان را با مشکل مواجه می‌سازد.
- گرانولوم سم (Granuloma): گرانولوم به برجستگی‌های گوشتی قرمز و دردناکی گفته می‌شود که اغلب در نتیجه سم‌چینی بیش از حد یا زخم‌های مزمن در ناحیه سم ایجاد می‌شوند. این ضایعات به دلیل حساسیت بالا، می‌توانند باعث لنگش شوند.
- ناهنجاری‌های ژنتیکی و ساختاری: برخی گوسفندان به دلیل نقص‌های ژنتیکی، ساختار پای غیرعادی دارند (مانند پای پرانتزی یا سم‌های کج و ناهنجار) که آن‌ها را مستعد لنگش می‌کند. برخی نژادها نیز استعداد بیشتری برای ابتلا به مشکلات سم دارند.
راهکارهای جامع پیشگیری از لنگش پای گوسفندان
پیشگیری همواره کم‌هزینه‌تر و مؤثرتر از درمان است. با اتخاذ یک رویکرد جامع و مدیریت دقیق می‌توان از بروز و شیوع لنگش در گله گوسفندان تا حد زیادی جلوگیری کرد.
مدیریت بهداشتی محیط و جایگاه
حفظ بهداشت محیط و جایگاه نگهداری گوسفندان از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از لنگش است. بستر باید همواره خشک و تمیز نگه داشته شود؛ استفاده از مواد جاذب رطوبت مانند کاه، پوشال یا تراشه چوب به کاهش رطوبت کمک می‌کند. پاکسازی منظم فضولات (حداقل روزی یک بار) برای جلوگیری از تجمع باکتری‌ها و کاهش رطوبت ضروری است. زهکشی مناسب در آغل و چراگاه‌ها از تجمع آب و ایجاد محیط‌های گل‌آلود جلوگیری می‌کند. ضدعفونی دوره‌ای محیط با استفاده از آهک‌پاشی یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده مناسب نیز نقش مهمی در کنترل بار میکروبی دارد. همچنین، باید سطوح را به دقت پایش کرد و اشیاء تیز و برنده را از مسیر حرکت گوسفندان حذف نمود.
مدیریت تغذیه اصولی
تغذیه نامناسب، به ویژه مصرف بیش از حد غلات، می‌تواند منجر به لامینیتیس تغذیه‌ای شود. جیره غذایی گوسفندان باید متعادل باشد و فیبر کافی داشته باشد. تغییر جیره غذایی، به ویژه در مورد افزایش کنسانتره، باید به تدریج انجام شود. همچنین استفاده از کنسانتره ارزان قیمت باکیفیت بالا دغدغه بسیاری از دامداران است. مکمل‌های معدنی و ویتامینی، به ویژه روی (زینک) و بیوتین، نقش حیاتی در سلامت و استحکام سم دارند و باید در جیره غذایی گنجانده شوند. مکمل پروتئینی دام باعث تامین نیازهای دام و حفظ سلامت او نیز می‌شود. این مواد مغذی به تولید کراتین، که جزو اصلی سم است، کمک کرده و مقاومت آن را در برابر آسیب‌ها و عفونت‌ها افزایش می‌دهند.
4.3. مدیریت گله و اقدامات بیوسکیوریتی
رعایت اصول بیوسکیوریتی برای جلوگیری از ورود و شیوع بیماری‌ها در گله حیاتی است. گوسفندان جدیدالورود باید حداقل به مدت 4 تا 6 هفته در قرنطینه نگه داشته شوند و در این مدت از نظر هرگونه علائم لنگش یا بیماری‌های دیگر پایش شوند. دام‌های بیمار باید به سرعت از گله اصلی جدا شوند تا از انتقال عفونت به سایر حیوانات جلوگیری شود. در مناطق با شیوع بالای پوسیدگی سم، مشورت با دامپزشک در مورد واکسیناسیون می‌تواند مفید باشد، البته در صورتی که واکسن مناسب در دسترس باشد. انتخاب نژادهایی با مقاومت ژنتیکی بیشتر به لنگش نیز می‌تواند در بلندمدت به کاهش بروز این مشکل کمک کند.
4.4. برنامه سم‌چینی منظم و صحیح
سم‌چینی منظم و صحیح یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است. هدف از سم‌چینی، حفظ شکل طبیعی سم، حذف بافت‌های زائد و مرده و جلوگیری از رشد بیش از حد آن است. سم‌چینی باید با استفاده از ابزار تمیز و ضدعفونی شده انجام شود. هرگز نباید بافت‌های حساس سم را کوتاه کرد یا به آن‌ها آسیب رساند، زیرا این کار می‌تواند منجر به درد، خونریزی و ورود باکتری‌ها شود. ابزار سم‌چینی باید پس از هر بار استفاده یا حداقل بین هر حیوان، ضدعفونی شود تا از انتقال عوامل بیماری‌زا جلوگیری به عمل آید.
«پیشگیری از لنگش در گوسفندان نه تنها یک اقدام بهداشتی، بلکه یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای حفظ بهره‌وری و سودآوری گله است.»
5. درمان لنگش پای گوسفندان: اقدامات در مزرعه و مداخله دامپزشکی
هنگامی که لنگش در گوسفندان تشخیص داده می‌شود، اقدامات سریع و صحیح برای درمان و جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروری است. همکاری با دامپزشک در این مرحله اهمیت بالایی دارد.
5.1. تشخیص و ارزیابی اولیه
اولین گام پس از تشخیص لنگش، تماس با دامپزشک است. دامپزشک با معاینه دقیق و در صورت لزوم، انجام آزمایش‌های تشخیصی، می‌تواند علت دقیق لنگش را شناسایی کند. ارائه شرح حال کامل شامل زمان شروع لنگش، علائم مشاهده شده و تعداد دام‌های درگیر، به دامپزشک در تشخیص و تجویز درمان مناسب کمک شایانی می‌کند.
5.2. اقدامات اولیه حمایتی در مزرعه
قبل از رسیدن دامپزشک یا برای موارد خفیف‌تر، می‌توان اقدامات حمایتی در مزرعه انجام داد. جداسازی دام بیمار از گله در یک فضای خشک، تمیز و راحت، به جلوگیری از شیوع بیماری و فراهم آوردن محیطی آرام برای بهبودی کمک می‌کند. تأمین آب و خوراک تازه و در دسترس، از کم‌آبی و کاهش وزن بیشتر جلوگیری می‌کند. استراحت مطلق برای پای آسیب‌دیده، فشار را از روی آن برداشته و به روند بهبودی کمک می‌کند.
5.3. درمان‌های موضعی (Topical Treatments)
درمان‌های موضعی برای عفونت‌ها و زخم‌های سطحی سم بسیار مؤثر هستند:
- پاکسازی و ضدعفونی زخم: ابتدا باید ناحیه آسیب‌دیده را با آب و صابون ملایم یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده رقیق (مانند آب اکسیژنه رقیق 3% یا بتادین رقیق شده) شستشو داد. بافت‌های مرده، پوسیده یا زائد باید با دقت و مهارت کافی توسط فرد متخصص یا دامپزشک برداشته شوند.
- حمام سم (Foot Bath): حمام سم یک روش بسیار مؤثر برای درمان و پیشگیری از عفونت‌های سم است. محلول‌های رایج شامل سولفات روی (5-10%)، سولفات مس (10%) و فرمالین (3-5%) هستند. سم گوسفند باید به مدت 15 تا 20 دقیقه در محلول غوطه‌ور شود. پس از حمام، پای گوسفند باید در یک منطقه خشک قرار گیرد تا کاملاً خشک شود. تعداد دفعات حمام بستگی به شدت بیماری دارد و معمولاً 1 تا 3 بار در هفته توصیه می‌شود.
- اسپری‌ها و پمادهای موضعی: استفاده از اسپری‌ها یا پمادهای حاوی آنتی‌بیوتیک، مواد ضدعفونی‌کننده یا ترکیبات ترمیم‌کننده می‌تواند به کنترل عفونت و تسریع بهبودی زخم‌های موضعی کمک کند.
5.4. درمان‌های دارویی سیستمیک (با تجویز دامپزشک)
در موارد شدیدتر یا عفونت‌های عمیق، درمان‌های سیستمیک تحت نظر دامپزشک ضروری است:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: نوع و دوز آنتی‌بیوتیک (تزریقی یا خوراکی) بر اساس عامل بیماری‌زا و تشخیص دامپزشک تجویز می‌شود. تکمیل دوره درمان، حتی پس از مشاهده بهبودی، برای جلوگیری از عود بیماری و مقاومت دارویی اهمیت حیاتی دارد.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): این داروها برای کاهش درد، تورم و التهاب تجویز می‌شوند. کاهش درد به گوسفند کمک می‌کند تا راحت‌تر حرکت کند، به خوراک دسترسی پیدا کند و اشتهای خود را باز یابد.
- مکمل‌های ویتامینی و معدنی: در برخی موارد، برای تقویت سیستم ایمنی و تسریع ترمیم بافت‌ها، مکمل‌های ویتامینی و معدنی (به ویژه روی) به صورت تزریقی یا خوراکی توصیه می‌شوند.
5.5. درمان‌های خاص و مداخله‌ای
برخی موارد لنگش نیاز به مداخلات تخصصی‌تر دارند:
- جراحی: برای درمان آبسه‌های بزرگ، گرانولوم‌ها یا شکستگی‌های استخوان، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد.
- پانسمان و بانداژ: محافظت از زخم‌های باز یا نواحی تحت درمان با پانسمان و بانداژ مناسب، از آلودگی مجدد جلوگیری کرده و به فرایند بهبودی کمک می‌کند.
- سرم‌تراپی: در گوسفندانی که به دلیل درد شدید، آب و خوراک کافی مصرف نکرده‌اند و دچار ضعف و کم‌آبی شده‌اند، سرم‌تراپی می‌تواند برای جبران مایعات و الکترولیت‌ها ضروری باشد.
- کفش‌های طبی یا بلوک‌های سم: در موارد خاص، برای کاهش فشار بر روی ناحیه آسیب‌دیده و تسریع بهبودی، ممکن است از کفش‌های طبی مخصوص یا بلوک‌هایی که زیر سم سالم چسبانده می‌شوند، استفاده شود.
5.6. چه زمانی دام باید حذف شود؟
در برخی شرایط، با وجود تلاش‌های درمانی، دام بهبودی نمی‌یابد یا به منبع عفونت مداوم برای گله تبدیل می‌شود. معیارهای حذف دام از گله شامل عدم پاسخ به درمان‌های مکرر، لنگش مزمن و شدید که منجر به کاهش شدید وزن و تولید می‌شود، و خطر بالای انتقال بیماری به سایر دام‌ها است. این تصمیم باید با مشورت دامپزشک و با در نظر گرفتن جنبه‌های اقتصادی و رفاهی اتخاذ شود.
«مدیریت جامع لنگش شامل تشخیص زودهنگام، درمان فوری و پیشگیری مستمر است که نیازمند تعهد دامدار و همکاری با متخصصین دامپزشکی است.»
6. مدیریت بلندمدت و نکات تکمیلی برای گله سالم
برای حفظ سلامت بلندمدت گله و جلوگیری از بازگشت لنگش، رویکردی مستمر و برنامه‌ریزی شده ضروری است. ثبت دقیق سوابق بهداشتی و درمانی هر گوسفند، به دامدار کمک می‌کند تا الگوها را شناسایی کرده و دام‌های مستعد را مشخص کند. این اطلاعات برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی آینده، مانند انتخاب نژاد یا اصلاح برنامه‌های تغذیه‌ای، بسیار ارزشمند است.
برنامه‌های بهداشتی و مدیریتی باید به صورت دوره‌ای بازبینی و در صورت لزوم اصلاح شوند. آموزش مستمر نیروی کار دامداری در زمینه سلامت پا، تشخیص زودهنگام علائم لنگش، و روش‌های صحیح سم‌چینی و اجرای حمام سم، برای پایداری سلامت گله حیاتی است. در نهایت، اهمیت همکاری مداوم و مشورت با دامپزشک را نمی‌توان نادیده گرفت. دامپزشک نه تنها در درمان موارد بیماری کمک می‌کند، بلکه در طراحی و اجرای برنامه‌های پیشگیری نیز نقش محوری دارد و می‌تواند راهنمایی‌های تخصصی و به‌روز را ارائه دهد.
نتیجه‌گیری
لنگش پای گوسفندان یک چالش جدی در صنعت دامپروری است که رفاه دام و سودآوری مزرعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، لنگش یک عارضه قابل پیشگیری و درمان لنگش پای گوسفندان با رویکردی صحیح، کاملاً امکان‌پذیر است. اتخاذ یک استراتژی جامع که شامل رعایت بهداشت محیط، تأمین تغذیه متعادل، مدیریت صحیح گله، و همچنین اجرای برنامه سم‌چینی منظم و صحیح باشد، می‌تواند به طور قابل توجهی از بروز این مشکل جلوگیری کند. در صورت بروز لنگش نیز، تشخیص به‌موقع علت و اقدامات درمانی مناسب، از جمله درمان‌های موضعی، داروهای سیستمیک و در صورت لزوم، مداخلات دامپزشکی، کلید موفقیت در بازگرداندن سلامت دام است. دامدار با تعهد به این اصول و همکاری مستمر با دامپزشک، نقش حیاتی در حفظ سلامت، بهره‌وری و پایداری گله گوسفندان خود ایفا می‌کند و می‌تواند از خسارات اقتصادی ناشی از این بیماری جلوگیری نماید.
سوالات متداول
آیا لنگش در گوسفندان به طور خود به خود درمان می‌شود و چه زمانی باید حتماً مداخله کرد؟
در برخی موارد خفیف، به ویژه لنگش‌های ناشی از جراحات کوچک، ممکن است لنگش به طور خود به خود بهبود یابد. با این حال، در صورت مشاهده علائم شدید درد، تورم، ترشحات چرکی، عدم تحمل وزن کامل بر روی پا، یا ادامه یافتن لنگش برای بیش از 24-48 ساعت، باید فوراً مداخله کرد و با دامپزشک مشورت نمود. عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به عفونت‌های جدی‌تر و آسیب‌های دائمی شود.
بهترین زمان برای سم‌چینی پیشگیرانه گوسفندان، با توجه به فصل و شرایط آب و هوایی، چه زمانی است؟
بهترین زمان برای سم‌چینی پیشگیرانه گوسفندان، معمولاً دو بار در سال، یک بار در بهار قبل از شروع فصل چرا و رطوبت بالا و یک بار در پاییز قبل از ورود به فصل سرما و نگهداری در آغل است. سم‌چینی باید در هوای خشک انجام شود و پس از آن گوسفندان به بستر خشک منتقل شوند. در مناطق پرباران یا با بستر مرطوب، ممکن است نیاز به دفعات بیشتری از سم‌چینی باشد.
آیا نژاد خاصی از گوسفندان نسبت به بیماری‌های مسبب لنگش، مقاومت ژنتیکی بیشتری دارند؟
بله، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که نژادهای خاصی از گوسفندان ممکن است مقاومت ژنتیکی متفاوتی در برابر بیماری‌های مسبب لنگش، به ویژه پوسیدگی سم، داشته باشند. انتخاب نژادهایی که سابقه کمتری از مشکلات پا دارند و دارای ساختار سم قوی‌تر و مقاومت طبیعی به بیماری‌های عفونی هستند، می‌تواند در کاهش شیوع لنگش در گله مؤثر باشد.
در صورت عدم دسترسی فوری به دامپزشک، اولین و مهم‌ترین اقداماتی که یک دامدار می‌تواند برای درمان اولیه لنگش گوسفند انجام دهد، چیست؟
در صورت عدم دسترسی فوری به دامپزشک، دامدار می‌تواند اقدامات اولیه زیر را انجام دهد: دام بیمار را از بقیه گله جدا کرده و در یک محیط خشک و تمیز قرار دهد. سپس، پای آسیب‌دیده را بررسی کند، هرگونه جسم خارجی را بردارد و ناحیه را با آب و صابون ملایم یا یک محلول ضدعفونی‌کننده رقیق تمیز کند. در صورت مشاهده زخم سطحی، می‌توان از اسپری‌های ضدعفونی‌کننده موضعی استفاده کرد. تأمین آب و خوراک در دسترس و مشاهده دقیق وضعیت دام تا زمان رسیدن دامپزشک ضروری است.
چه مواد یا روش‌هایی در حمام سم برای گوسفندان نباید استفاده شود، زیرا ممکن است وضعیت را بدتر کند؟
در حمام سم برای گوسفندان، هرگز نباید از مواد تحریک‌کننده یا غلظت‌های بسیار بالای مواد ضدعفونی‌کننده استفاده کرد، زیرا می‌توانند باعث سوختگی شیمیایی یا آسیب به بافت‌های حساس سم شوند. به عنوان مثال، فرمالین با غلظت بالاتر از 5% می‌تواند بسیار خورنده باشد. همچنین، استفاده از آب داغ یا بسیار سرد توصیه نمی‌شود. نکته مهم دیگر این است که حمام سم باید در محیطی تمیز و خشک انجام شود و پس از آن دام به بستر تمیز منتقل شود؛ در غیر این صورت، حمام سم می‌تواند به جای درمان، عامل انتقال آلودگی‌های جدید باشد و وضعیت را بدتر کند.
