پرورش متراکم جوجه گوشتی مقدار زیادی کود تولید می‌کند (در ایران حدود ۱ میلیون تن در سال). این کود می‌تواند جایگزین بخشی از خوراک گران نشخوارکنندگان شود، اما نیاز به پردازش دارد تا میکروب‌های آن از بین برود و ارزش غذایی آن بهبود یابد. پژوهش‌های قبلی نشان داده که سطوح پایین کود پردازش‌شده می‌تواند مفید باشد، اما سطوح بالا ممکن است مشکل‌ساز شود.
مواد و روش‌های تحقیق در مورد کود مرغی فراوری شده در جیره میش های آبستن
پردازش بستر: بستر را با ۴ روش حرارتی آزمایش کردیم:
حرارت مرطوب ۱۲۱ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱۵ دقیقه (با فشار ۱.۵ اتمسفر).
حرارت خشک ۱۵۰ درجه به مدت ۲۰ دقیقه.
حرارت خشک ۸۰ درجه به مدت ۴۰ دقیقه.
حرارت خشک ۶۰ درجه به مدت ۲۴ ساعت.
جمعیت میکروبی (کل باکتری‌ها، کلی‌فرم، قارچ، سالمونلا و اشریشیا کلی) را اندازه‌گیری کردیم.
خواص پروتئین را با سیستم DVE/OEB (برای تخمین هضم پروتئین در شکمبه و روده) ارزیابی کردیم.
استفاده از کود مرغی در تغذیه میش
در میش های آبستن آمیخته بلوچی با کردی از کود مرغی فراوری شده در چند سطح صفر، 8 ، 16 و 24 درصد استفاده شده است ( وقار سیدین و همکاران 1404 ). در این مطالعه ابتدا کود مرغی ( بستر طیور) به چهار روش مختلف فراوری شده و سپس در تغذیه میش های آبستن مورد بررسی قرار گرفته است. با روش حرارت مرطوب 121 درجه به مدت 15 دقیقه ، حرارت خشک 150 درجه به مدت 20 دقیقه ، حرارت خشک 80 درجه به مدت 40 دقیقه و حرارت خشک 60 درجه به مدت 24 دقیقه بستر طیور را فراوری و سپس آلودگی میکروبی انرا بررسی کرده اند.
نتایج نشان داده تمام عمل آوری که سبب کاهش بار میکروبی نسبت به گروه شاهد شده است ولی حرارت خشک 150 درجه ضمن حذف کامل کلی فرم های بستر سبب غیر فعال شدن سالمونلا و اشرشیا کلی شده است . همچنین تا 16 درصد در جیره میش های ابستن را توصیه کرده اند.
نحوه آزمایش کود مرغی فراوری شده بر روی دام
آزمایش روی دام: ۹۶ میش باردار (نژاد کردی × بلوچی) را به ۴ گروه ۲۴ تایی تقسیم کردند و جیره‌هایی با سطوح ۰%، ۸%، ۱۶% و ۲۴% بستر پردازش‌شده (بهترین روش: ۱۵۰ درجه خشک) دادند.
دوره آزمایش: ۶ هفته پیش از زایش و ۳ هفته پس از زایش.
اندازه‌گیری‌ها: حفظ بارداری، وزن تولد بره، هضم مواد مغذی (ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، فیبر)، و متابولیت‌های خون (گلوکز، پروتئین کل، کلسترول، نیتروژن اوره خون).
نتایج کلیدی
ایمنی میکروبی: همه روش‌های حرارتی میکروب‌ها را کاهش دادند. روش ۱۵۰ درجه خشک بهترین بود: سالمونلا و اشریشیا کلی را کاملاً از بین برد و کلی‌فرم‌ها را حذف کرد. روش‌های ۶۰ و ۸۰ درجه کمتر مؤثر بودند.
خواص پروتئین: همه روش‌ها خواص متابولیک پروتئین را بهبود بخشیدند (مثل افزایش پروتئین قابل هضم در روده). روش ۱۵۰ درجه بدون تجهیزات گران و مناسب برای حجم بالا بود.
عملکرد تولیدمثلی: سطوح ۰، ۸ و ۱۶% بستر بدون مشکل بود (۱۰۰% حفظ بارداری). اما ۲۴% باعث کاهش ۲۰.۶۷% حفظ بارداری و ۱۹.۸۶% وزن تولد بره شد.
هضم مواد مغذی: سطوح تا ۱۶% هضم ماده خشک، ماده آلی و پروتئین خام را تغییر نداد. اما ۲۴% هضم را کاهش داد (مخصوصاً پیش از زایش).
متابولیت‌های خون: سطوح بالا بستر باعث افزایش گلوکز (پیش زایش)، کلسترول و نیتروژن اوره خون (هر دو دوره) شد. پروتئین کل خون تغییری نکرد.
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد که بستر پردازش‌شده می‌تواند منبع پروتئینی ارزان باشد و مشکلات زیست‌محیطی را کاهش دهد. روش حرارتی ۱۵۰ درجه بهترین گزینه است چون میکروب‌ها را از بین می‌برد و پروتئین را بهبود می‌بخشد. سطوح بالا (۲۴%) برای میش‌های باردار مناسب نیست و ممکن است به دلیل کمبود انرژی یا تعادل پروتئین، مشکلات تولیدمثلی و هضمی ایجاد کند. پیشنهاد: استفاده از ۸% بستر پیش از زایش و ۱۶% پس از زایش، بدون آسیب به هضم و سلامت، و با کاهش هزینه جیره.
این مقاله پژوهشی که در مجله “پژوهش در نشخوارکنندگان” (جلد ۱۳، شماره ۱، سال ۱۴۰۴) منتشر شده، توسط سیدمرتضی وقار سیدین و همکارانش از دانشگاه بیرجند نوشته شده. هدف اصلی، بررسی راه‌های استفاده از بستر جوجه گوشتی (کود مرغ) به عنوان خوراک ارزان برای میش‌های باردار است، بدون اینکه به سلامت دام یا محیط زیست آسیب بزند. بستر مرغداری حاوی پروتئین و مواد معدنی خوبی است، اما ممکن است میکروب‌های بیماری‌زا مثل سالمونلا و اشریشیا کلی داشته باشد و مشکلات زیست‌محیطی ایجاد کند.
